Szanowni Państwo!

Serdecznie zapraszamy do nowej witryny Obserwatorium Językowego Uniwersytetu Warszawskiego: www.obserwatoriumjezykowe.uw.edu.pl. Witryna, którą Państwo właśnie odwiedzili, ma już tylko wartość archiwalną.

Słownik neologizmów polskich będziemy rozbudowywać wyłącznie w nowym miejscu, tam też można zgłaszać propozycje haseł.

Z wyrazami szacunku

zespół badawczy Obserwatorium Językowego UW

Katarzyna Kłosińska, Agata Hącia, Barbara Pędzich, Jarosław Łachnik

Kilku uściśleń wymaga pojęcie nowych wyrazów. Językoznawcy polscy średniego i starszego pokolenia za nowe uważają przeważnie wyrazy, które weszły do polszczyzny po roku 1989. W ich wypadku kryterium leksykalnej nowości zbiega się z ważną – może najważniejszą – datą w historii powojennej Polski. Osoby młodsze zazwyczaj datują nowe wyrazy nieco później i jeśli miałyby wskazać jakąś symboliczną datę, to byłby to rok 2000. Taką też cezurę przyjęliśmy roboczo w naszym Obserwatorium Językowym, choć niewykluczone, że niektóre wyrazy w nim zamieszczone pojawiły się w języku trochę wcześniej. Są też osoby, które za nowe uważają tylko wyrazy z ostatniego roku. Takie stanowisko jest jednak mało użyteczne w praktyce, ponieważ bardzo zawęża zakres neologizmów i nie liczy się z tym, że ludzie nie przyswajają sobie nowych wyrazów równocześnie. To, co dla jednej osoby jest szczytem mody, dla innej może być passé i démodé. Z reguły im młodsze środowisko, tym czas w nim szybciej płynie, a wyrazy szybciej się starzeją.

Drugie konieczne uściślenie dotyczy tego, jak rozumieć wyraz. Zgodnie z praktyką słownikową w witrynie tej notujemy nie tylko słowa (od spacji do spacji), lecz także ciągi słów pełniące analogiczne funkcje. Z tego powodu na liście przykładowych haseł znalazły się karta zbliżeniowa i matka zastępcza. Zarówno bowiem jednostki proste, jak i frazeologiczne należą do zasobów leksykalnych języka.

Trzecie uściślenie jest związane z tym, czy wyraz ma tylko określoną formę, czy również funkcję, której ta forma jest przekaźnikiem. Dla językoznawców wyrazy mają jedno i drugie, nowy wyraz nie musi więc mieć nowego kształtu, wystarczy, aby miał nowe znaczenie. W niniejszej witrynie przykładami takich haseł są: nerka – w znaczeniu ‘niewielka saszetka na pasku, zwykle noszona na biodrach’ i słoik – w znaczeniu ‘młoda osoba pochodząca z małej miejscowości, zwykle z niezamożnej rodziny, osiedlająca się w dużym mieście, najczęściej w Warszawie, w celu podjęcia studiów lub pracy’.